Voorlezen en voorleven
· In vergelijking met leerlingen uit andere landen lezen Nederlandse leerlingen niet zo graag. Uit het PIRLS-onderzoek van 2011 blijkt dat 65% van de leerlingen van groep 6 in Nederland gemotiveerd is om te lezen (Meelissen et al., 2011). Hiermee scoort Nederland erg laag ten opzichte van de meeste andere deelnemende landen. (1)
Als ik aan lezers van Onderwijsenzo vraag wat hun dierbaarste herinnering aan school is komt één antwoord vaak terug. Men denkt vaak met liefde terug aan de vrijdagmiddag dat de meester of juf voorlas. De zon scheen naar binnen. Het weekend lonkte. Het werk was gedaan en we lieten ons dromerig meevoeren in de wereld van Michiel van Beusekom en Stach uit Katoren. De week werd afgerond. Ik ben ervan overtuigd dat mijn eigen plezier in lezen in die vrijdagse middaguurtjes is ontstaan. Van huis uit werd lezen niet zo gestimuleerd.
Ik lees nu zelf ook graag en dagelijks voor. Oud-leerlingen hebben het er soms nog over. Sommigen geven aan dat ze hun liefde voor lezen eraan hebben overgehouden. Net zoals ik, toen op vrijdagmiddag.
De kinderen nemen dan hun tien-uurtje. Ik mijn warme mok koffie en we zitten en luisteren. Op een spannend moment neem ik een slokje bij wijze van cliffhanger. Soms maken we het schemerig en is het lokaal oorlogsverduisterd. Soms zit ik op de hoge kruk als in een kasteel. Soms zitten we gewoon in de kring.
We gaan mee met Lampje in haar dreigende wereld aan zee, met Matilda en haar bizarre ouders of met juf Suikertoetje die de vreselijkste dingen doet met haar klas. We leven even een ander leven. Soms vergeet ik de tijd.
Vandaag stelde iemand in een internetgroep de vraag hoe ze lezen in haar klas kan promoten.
Daar kwamen tientallen antwoorden op: boekbesprekingen, boekenlogboek, leeskilometers bijhouden, werkblad bij het boek maken, enz.
Ik vraag me af of je het leesplezier vergroot met al deze toeters en bellen.
Soms komen ouders bij mij om te zeggen dat hun kind doodzenuwachtig is voor de boekbespreking. Of ik er rekening mee wil houden. Na dit ge-curling bedacht ik me dat ik zelf vroeger ook ongelooflijk nerveus was voor dit soort zaken. Het doel leesplezier en –promotie werd zeker niet gehaald. Zeker niet als we de boekbespreking erna gaan fileren en beoordelen met een goed, voldoende of matig om dat op het rapport te vermelden.
En als het doel “leren presenteren” is lijkt het me goed een ander startpunt dan een verplichte boekbespreking te nemen.
Leesplezier vergroot je door het opdoen van aangename ervaringen tijdens het lezen. Voor mij was de verplichte boekbespreking geen aangename ervaring. Ik vraag me af of mijn leerlingen dat wel vonden.
De leesmonitor (2) wijst op de wederkerigheid tussen leeservaringen en leesattitude:
“Het verband tussen de leesattitude en de leeservaringen is wederkerig. Positieve leeservaringen leiden tot een positieve leesattitude, maar het omgekeerde geldt ook. Mensen die een positieve leesattitude hebben, zullen sneller en gemakkelijker aangename ervaringen opdoen. Het gevolg hiervan is dat de kloof tussen enthousiaste en niet-enthousiaste lezers groeit: het Matteüs-effect. Wie lezen leuk vindt, zal positieve ervaringen opdoen en lezen leuker gaan vinden. Wie lezen niet leuk vindt, zal negatieve ervaringen opdoen en lezen minder leuk gaan vinden.”
Voorlezen dus. Kinderen die vaak worden voorgelezen ontwikkelen zich tot betere lezers en hebben na verloop van tijd een grotere woordenschat. (3)
Als je daarnaast ook nog veel laat vrij lezen heb je de twee belangrijkste en meest effectieve werkvormen om leesplezier te vergroten te pakken. Het effect van de andere werkvormen is in vergelijking met deze werkvormen minimaal.
De effecten van vrij lezen zijn groot.
“Wetenschappelijk is er bewezen dat vrij lezen erg zinvol is:
· Vrij lezen verhoogt de leesvaardigheid en het leesplezier
· Vrij lezen zorgt voor verbetering in schoolprestaties bij verschillende vakken
· Het structureel invoeren van vrij lezen is het meest effectief.” (2)
Maar laat vrij lezen dan ook echt vrij lezen zijn. Geen opdrachten achteraf, geen “leeskilometers” tellen, geen logboeken invullen (tenzij ze zelf willen) en zeker geen boekbesprekingen.
Ik denk dat al die interventies eerder contraproductief werken. Lezen moet je niet in getallen proberen te vatten. Daar leent het zich niet voor. De kinderen die niet vlot lezen maken niet zoveel kilometers. Maar hebben wellicht des te meer leesplezier.
Tijdens het vrij lezen lees ik zelf ook in een meegenomen boek. Ik vertel daarna wat ik heb gelezen en wat ik denk dat de schrijver bedoelt. Ik voorspel het verdere verloop. De personages die mij aanspreken licht ik uit. Vaak zijn er wel kinderen die dat uit zichzelf over hun boek willen vertellen. Niets is verplicht.
Ik lees, zoals gezegd, zelf ook. In een eigen boek. En dat hoeft geen jeugdboek te zijn. Zo zien de kinderen dat plezier in lezen een leven lang duurt. Soms praten we over mijn boek. Ik las ooit de biografie van Leonardo da Vinci. We spraken daarna over zijn leven, de Renaissance en bekeken op het digibord enkele kunstwerken. Daar was ik anders wellicht niet aan begonnen.
Waarom lees ik ook zelf?
Omdat ik er heilig van overtuigd ben dat we een voorlevende functie hebben in deze. Zien lezen doet lezen. En omdat je met de kinderen in gesprek raakt over boeken.
Enkele jaren terug gebruikte ik deze tijd om kinderen te helpen, koffie te halen, voor te bereiden of andere “belangrijke” zaken te doen. Ondertussen was ik leerlingen aan het corrigeren die steeds boeken gingen ruilen of die andere dingen deden dan lezen. Tot ik me realiseerde dat ik zelf de kinderen onrustig maakte.
Als je zelf ook leest doven deze ongewenste zaken uit.
De boeken die ze kiezen mogen onder niveau zijn. Na verloop van tijd gaan ze die vervelend vinden en komen ze wel op hun eigen niveau uit. En vind je het echt leuk dan ga je zelfs op een hoger niveau lezen. Dat mag ook.
Ga je vrij lezen aan regels binden dan is het zinvol niet meer de term vrij lezen te gebruiken. Het is namelijk niet vrij.
Mijn regels zijn simpel: het is stil en je leest. Dus de regels gaan niet over het lezen zelf maar over het stroomlijnen van de omstandigheden.
Als je niet leest leef je maar één leven. Als je leest leef je er tientallen.
Bertus Meijer
Februari 2019
Literatuur:
Dag meester Bertus!
BeantwoordenVerwijderenUw ideeën over leesbevordering kan ik volledig onderschrijven! Vanuit eenzelfde gedachte heb ik een non-profit website gebouwd en volgezet met (hopelijk) stimulerend leesvoer: https://booxalive.nl/over-boox-alive/#waarombooxalive?
Mijn doelgroep is onderverdeeld in:
- https://www.booxalive.nl/mini/ (1-5jr)
- https://www.booxalive.nl/midi/ (5-10jr)
- https://booxalive.nl/klassieke-strips/ (10-100jr)
Misschien vindt u het leuk om een soort recensie te schrijven over deze site?
Sowieso hartelijk dank voor uw aandacht!
Leesgrage groetjes,
Magda van Tilburg