050. Vive L'évolution

Vive L'évolution

Mijn geboren Rotterdamse grootvader was huisschilder en schreef een tiental boeken (1). Ik heb weleens geprobeerd een van deze boeken te lezen. Ik moest afhaken. Zeer taaie, ondoorgrondelijke boeken. Boeken waarin de communistische revolutie gepredikt werd. De somberheid waarin het lot van arbeiders breed uitgemeten werd droop van iedere bladzijde. De Russische revolutie van 1917 moet voor hem, op 17-jarige leeftijd, een groot keerpunt geweest zijn. Hij geloofde en verkondigde de rest van zijn 79-jarige leven het communisme. 

Zijn dwarse puberkleinzoon opperde weleens dat veel geld hebben wel heel fijn is of dat Stalin eigenlijk een beetje een onaardige meneer was. Het gevolg was een lange monoloog over de heerlijkheden van het communisme. Ik haakte murw af.

Ik denk dat hij in de jaren die ik hem nog heb meegemaakt bovenal teleurgesteld was. Hij was niet dom en had heus wel in de gaten dat het allemaal niet zo ging als gedroomd. De mensen die hem, de werkloze Rotterdamse arbeider, erin hadden geluisd hadden hem knollen voor citroenen verkocht. Deze teleurstelling bracht hem echter niet tot inkeer. Integendeel. Hij beet zich nog meer vast in de leer. En hij stierf, zoals gezegd, als een teleurgesteld man. Hij kon niet echt gelukkig zijn met wat er wel was. Hij had alleen maar die droom.

Deze foto uit 1965 is tekenend. In zijn werkkamer, voor de boekenkast met veel boeken (Het meest herkenbare boek is van zijn eigen hand. Dat wel.), nette kleren aan en, zoals het een schrijver betaamd, een Parker in het borstzakje. De foto was voor een cover van een nieuw boek.

Ik kwam graag bij hem. We lijken ook wel een beetje op elkaar.

Een revolutie is volgens Van Dale: “plotselinge verandering in de bestaande toestand; algehele ommekeer”(2)

De geschiedenis staat bol van de revoluties. Er zijn maar weinig revoluties geslaagd te noemen. (3) De drie grootste revoluties van de vorige eeuw (Rusland-1917, China-1949 en Iran-1979) leidden tot situaties die wreder en slechter waren dan de eerdere toestand waartegen geageerd werd. (4)

Wat beter werkt is een langzame verandering vanuit een bestaande situatie. Een geleidelijke omvorming over een aantal jaren. Doordat de zaken geleidelijk gaan krijg je meer draagvlak, krijgen ideeën de kans zich te bewijzen en kun je bijschaven en aanpassen in de loop van het proces. 

Ik ben ervan overtuigd dat mensen daar meer mee kunnen en zeker meer voor openstaan. Revoluties wekken weerstand op. 

De huidige tijdgeest kent zijn kleine revoluties: Zwarte Piet, klimaat enz. Ik weet zeker dat als deze discussies via de weg der geleidelijkheid en natuurlijke aanpassing van beide zijden zouden gaan er veel minder toestanden zouden zijn en we wellicht zelfs verder waren geweest. Nu zijn we vooral ver van huis.

In onderwijsland vinden ook soms revoluties plaats. Dan moet ineens alles anders. Want het oude is slecht, traditioneel en ruikt naar te lang gekookte spruiten. We moeten ons richten op een toekomst. Hoe is een beetje vaag, want die toekomst is natuurlijk ook voor de revolutionairen onbekend. 

En dus kreeg je ineens Iederwijs scholen. Dit moesten scholen zijn die aansloten bij de eisen van de toekomstige maatschappij. 

Enkele kenmerken:

·      Kinderen kunnen leren wat ze willen, met wie ze het willen en op welk moment ze het willen.

·      De school bestaat uit één groep van alle leeftijden.

·      De school bestaat uit verschillende ruimtes, zoals een atelier, een computerhoek, een studiekamer, een keuken en de tuin. De inrichting van de school kan veranderen naar behoefte van de activiteiten.

·      De kinderen leren zelfstandig, van elkaar en van de begeleiders (iederwijzers).(5)

Als je het snel leest en niet doorgraaft klinkt het allemaal wel heel aantrekkelijk. Zo worden revoluties doorgaans aan de man gebracht. Dit gun je toch ieder kind. Ouders vertrouwen er al lezende op dat de implementatie wel snor zit. Geef ze eens ongelijk. Ze krijgen, net als mijn grootvader indertijd, knollen voor citroenen verkocht. 

De iPadschool was een andere revolutie.

“Ideeën beginnen vaak met een scherpe observatie. In 2010 valt het Maurice de Hond op dat zijn vijfde kind, dan twee jaar, goed overweg kan met de iPad. Deze tablet werd in 2010 geïntroduceerd door Steve Jobs, een van de oprichters van Apple. De jongste De Hond-telg kan spelenderwijs ingewikkelde vormen onthouden. Ze leert kleding ontwerpen voor een soort digitale barbiefiguur. „Is het brein van een kind misschien gevangen in een lichaam dat nog niet zoveel kan?”, vraagt De Hond zich later af in een TEDtalk, – die hij voorleest van zijn iPad.” (6)

We kennen het resultaat. Mislukt.

Revoluties beginnen trouwens vaak anekdotisch. Maurice de Hond maakt iets mee met zijn vijfde kind en hup, een nieuw onderwijsconcept is geboren.

De laatste loot aan de boom van mislukte onderwijsrevoluties is de Kunskapsskolan ideologie (7). Deze week kwam het nieuws dat het Stella Maris in Meerssen stopt na zeer bedroevende resultaten. (8)

Overkoepelende conclusie bij al deze mislukte onderwijsrevoluties is het feit dat de onderbouwing van de ideeën zeer magertjes is. Ouders worden met mooie praatjes en flitsende websites en presentaties over de streep getrokken. Daarna kan het geëxperimenteer met leerlingen beginnen. En is de proefopstelling niet naar wens? Dan draaien we de boel gewoon terug. 

Net zoals mijn opa een teleurgesteld man was leveren al deze revoluties ook alleen maar teleurgestelden op.

Ik denk dat de weg van de evolutie minder teleurstelling oplevert. Allereerst moeten we een beetje af van het idee dat we kinderen toekomstproof moeten maken. Niemand weet hoe die toekomst eruitziet. Ik denk dat als je kinderen aflevert die kunnen (begrijpend) lezen, rekenen, spellen en omgaan met anderen al een heel eind bent. Deze zaken zullen in geen enkel toekomstbeeld van minder belang zijn.

Kijkend naar revoluties en evoluties in het onderwijs kan ik trouwens alleen maar concluderen dat de revoluties vaak beginnen bij mensen buiten de school en dat evoluties beginnen bij mensen in het veld. Denk bij dat laatste aan de Turingschool in Amsterdam waar de twee leiders een prima concept aan het neerzetten zijn. Twee mensen met hun voeten in de onderwijsklei. (9) (10)

En de langzame evoluties komen vanzelf. De iPad in de school als hulpmiddel, niet als doel. Evoluties wekken geen weerstand op, revoluties wel. Weerstanden leiden tot mislukkingen of teleurstellingen. Dat kost tijd, berooft kinderen van leerkansen en kost geld. Dat moeten we niet willen. 

Bertus Meijer / Onderwijsenzo

Augustus 2019

Literatuur:

1.     https://nl.wikipedia.org/wiki/Bertus_Meijer
2.     https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/revolutie#.XV7RQi2iHOQ
3.     https://historianet.nl/oorlog/revolutie/10-mislukte-revoluties
4.     https://www.hpdetijd.nl/2011-03-02/revolutie-en-dan/
5.     https://nl.wikipedia.org/wiki/Iederwijs
6.     https://www.nrc.nl/nieuws/2018/03/02/opkomst-en-ondergang-van-de-ipadschool-a1594285
7.     https://kunskapsskolan.nl
8.    https://www.aob.nl/nieuws/stella-maris-stopt-gedeeltelijk-met-kunskapsskolan/
9.     https://www2.askoscholen.nl/scholen/alanturingschool/Paginas/default.aspx
10.  https://www.uitgeverijpica.nl/titels/verwacht/en-wat-als-we-nu-weer-eens-gewoon-gingen-lesgeven-pica