IS ONS LEUK WEL HUN LEUK?
Enige tijd geleden zijn er gelden voor werkdrukverlaging aan scholen toegekend. De besteding van dit geld leidt in de meeste gevallen tot een zichtbare verlaging van die druk. Dit mede doordat de leerkrachten zelf een flinke vinger in de pap hebben gehad bij de besteding. (1)
Een heleboel oplossingen circuleren: eventmanagers die activiteiten organiseren, inzet van meer vakleerkrachten, onderwijsassistenten en kleinere groepen.
Toch is er zonder grote financiële of personele investeringen nog meer winst te behalen. Winst in tijd, geld, organisatie en (werk- en leer)plezier voor kinderen. Op dat laatste leg ik in deze column de vinger.
Als we in het kader van werkdrukverlaging onze activiteiten onder de loep nemen is schrappen lastig.
Er is een namelijk altijd een groep onderwijscollega’s die graag hun stokpaardje berijdt en niet wil dat hun gouden graal verloren gaat. En omdat het normaal is dat in onderwijsland iedereen een plasje over een besluit doet zijn veranderingen lastig. Zeker als ze op weerstand stuiten. Een niet breed gedragen, tot mislukken gedoemde activiteit is geboren.
De argumenten hiervoor zijn doorgaans op drijfzand gebouwd. Als belangrijkste worden genoemd “Het is zo leuk.” en “We hebben het altijd zo gedaan.” Ook de eventueel kritische reacties van ouders op het verminderen van het aantal activiteiten voelt ongemakkelijk en vermijden we derhalve liever.
Op het “We hebben het altijd zo gedaan” ga ik in deze column niet in. Te onnozel.
Maar het argument “Het is zo leuk” fileer ik met liefde.
Kinderen zijn doorgaans afhankelijk van onze grillen, grappen en grollen. En dus moeten ze, of ze willen of niet, meedoen met onze grootse Sintintochten, rommelpieten die hun veilige klas overhoop gooien (2), kerstdiners (waarom in vredesnaam?), verkleedpartijtjes, openingsfeesten, afscheidsgala’s en wat dies meer zij.
We vergeten weleens de kinderen die wellicht een andere definitie van “leuk” hebben. Onze definitie van leuk is namelijk niet universeel. Toch denken we vaak te kunnen bepalen wat goed is voor iedereen. Wij weten namelijk wel wat goed voor ze is. Niet leuk vinden is geen optie.
We weten diep in ons hart best dat er kinderen zijn die nachten wakker liggen van de spanning voor een activiteit. Ouders geven ook weleens een signaal in die richting.
Kinderen die eigenlijk thuis willen blijven omdat het daar voorspelbaar is. En voorspelbaarheid is essentieel voor hun functioneren.
Kinderen die een massale happening als bedreigend en letterlijk adembenemend ervaren. En voor kinderen is iets al snel massaal.
Kinderen die volwassenen die onverwacht raar doen als onveilig ervaren. De onvoorspelbare drukte en de gemaakte vrolijkheid zijn voor hen erg onprettig en bedreigend.
Ook zijn er kinderen die eigenlijk gedijen bij een veilige en voorspelbare omgeving omdat het buiten school al onvoorspelbaar genoeg is. Ik was zelf zo’n kind. En ben nog zo. Massale activiteiten op school ervaar ik als bedreigend en vervelend kolossaal. Ik schik me inmiddels geroutineerd en beroepsmatig, maar voel me erg ongelukkig op dat soort momenten. De jaren dat Sinterklaas op mijn vrije dag valt zijn de beste jaren. Ik ben ook niet iemand die er voor terug komt. Mijn duo redt het prima zonder mij. Misschien wel beter.
Schoolkamp was de overtreffende trap van ellendig. Ik moest drie dagen van huis met vreemde leeftijdgenoten en opgefokte volwassenen met rare gewoontes, vieze wc’s en gek eten. Ik deed geen oog dicht (de weken ervoor al) en moest me aan de grillen overgeven van de organisatoren die “niet leuk” niet accepteerden. De juffen en meesters gedroegen zich ook ineens heel anders. Dat ik het ellendig vond durfde ik trouwens al helemaal niet te zeggen. Ik leed in stilte en telde minuten. Mijn hordenmoeder liet me deze horde soms niet nemen en meldde me ziek. (3) Het argument dat de leerling later niet mee kan praten ging in mijn geval ook helaas niet op. De keren dat ik wel meeging had ik erna geen enkele behoefte aan meepraten. Ik wilde het vergeten en verdringen. Ik wilde dat het weg was en niet was gebeurd. Niet nog eens gezellig in de kring herkauwen. Ik wilde dat school weer gewoon school was.
De redenen waarom scholen een kamp organiseren zijn flinterdun of met minder inspanning ook haalbaar. We praten daarbij over een activiteit waarin leerkrachten 60 uur onafgebroken in touw zijn zonder voor 60 uur betaald te worden. Over werkdruk gesproken.
Voordeel is dat ik de kinderen begrijp die liever in de klas zitten of zelfs liever thuis zijn. Maar ze moeten, want we hebben het altijd zo gedaan en het is toch leuk.
En ze durven het niet te zeggen. Maar je kan het zien. Als je goed kijkt kun je het zien aan sommige kinderen. Ze hebben het niet fijn. Ze willen rust en regelmaat. Daarin gedijen ze.
Ook de invoering van passend onderwijs zorgt voor een aanwas van leerlingen die niet gedijen bij drukte en onrust. Ik heb enige ervaring in het speciaal onderwijs en daar worden zaken anders ingevuld. Dat moest om het gevoel van rust en veiligheid voor deze kinderen te behouden. En ze genoten ook. Niet massaal maar klein en overzichtelijk voorspelbaar. Deze kinderen blijven nu vaker en langer in ons reguliere onderwijs. Om de zaak echt passend te maken zullen we ook hierin dus aanpassingen moeten maken.
Ongetwijfeld klimmen er nu mensen in de virtuele pen om te zeggen dat ik leuke dingen uit wil bannen en van scholen een leerfabriek wil maken waar alleen maar in rijtjes van 2 geleerd mag worden onder leiding van een frontaal docerende leerkracht. Niets is minder waar. Maar een tandje minder kan geen kwaad. Leg de zaken eens onder een vergrootglas. Het scheelt: organiseren, geld (in uren en materialen), verloren lestijd. Maar bovenal zullen alle kinderen gedijen. Is dat niet wat we willen? Of accepteren we tegen beter weten in dat sommige kinderen zich onprettig voelen?
Bertus Meijer / Onderwijsenzo
December 2019
Literatuur
