Zingeving en werkstress
Werkdruk. We ervaren het allemaal in meerdere of mindere mate. Je kunt je zelfs afvragen of een beetje werkdruk erg is. Sommigen mensen hebben enige gezonde druk nodig om tot prestaties te komen. Ik heb er eerder een column over geschreven. (1)
Als je vraagt wat werkdruk veroorzaakt in je schoolwerk krijg je de gebruikelijke antwoorden:
- Overdaad aan administratie
- Grote groepen met veel zorg
- Passend onderwijs
- Al die overlegsituaties dier verplicht zijn en niks opleveren
- Kwalitatief slechte nascholingen op ongelukkige tijden
- De overdaad aan extra, soms buitenschoolse, activiteiten
- Haperende middelen: verouderde computers, ingewikkeld registratiesysteem, achterhaalde methoden enz.
Zet je de zaken op een rijtje dan valt op dat nagenoeg niemand het heeft over lesgeven. Onze kerntaak veroorzaakt dus niet de grootste werkdruk. Al die andere zaken wel. Dat is iets om over na te denken.
Hoe komt dat?
Volgens mij heeft werkdruk (ik noem het verder trouwens liever werkstress, druk ervaren we allemaal) alles met zingeving te maken.
Wat is zingeving?
Van Dale zegt het volgende (2):
Betekenis 'zingeving'
Je hebt gezocht op het woord: zingeving.
zin·ge·ving (de; v)1het zoeken naar de betekenis, het doel van het leven
Zoeken naar de betekenis. We willen dat iets zin of betekenis heeft en het zoeken naar die zin noemen we zingeving. We willen, net als iedereen, werk van betekenis verrichten.
Werk in de klas met kinderen beschouwen we als zinvol. Daar hebben we in eerste instantie voor gekozen. We zien de zin van dit werk. En we ervaren er geen tot weinig werkdruk in.
Waarom
Het waarom van het lesgeven is voor ons duidelijk. Kijk je naar de Gouden Cirkel van Sinek dan is het goed ook altijd eerst naar het waarom van je activiteiten kijken. (3)
Pas daarna kom het hoe en op het eind het wat. Zaken die op die deze wijze aangepakt worden hebben zin.
Kijken we nu naar de zaken die we als werkstress vergrotend ervaren dan zien we dat daar doorgaans het waarom niet het uitgangspunt is.
Neem bijvoorbeeld de overdaad aan administratie. We hebben vaak het idee dat we vooral regels en protocollen moeten volgen maar dat het geschrevene niet gelezen wordt. Soms moet een en ander zelfs in drievoud. Vraag je naar het waarom dan blijkt het dus vooral om het volgen van allerlei onduidelijke protocollen te gaan. We opereren dus vooral binnen de buitenste ring. We weten, als het meezit, wat we moeten doen. Maar het waarom en vaak ook het hoe is niet duidelijk. En omdat we dus geen antwoord hebben op de waarom vraag ervaren we werkstress.
Een ander veel genoemde oorzaak van werkstress is de overdaad aan extra activiteiten die we in een jaar ondernemen met de school. Ik heb ze weleens op een rijtje gezet en schrok ervan. Het is veel meer dan je denkt maar omdat het nogal uitgesmeerd is lijkt het weinig.
Bij al deze activiteiten blijft de waarom-vraag vaak onbeantwoord. Vaak is deze vraag zelfs nooit gesteld. Soms komt men niet verder dan “We doen het al jaren zo” of “Het is goed voor de public relations”.
Maar:
- Waarom ga je op schoolkamp?
- Waarom heb je een afscheidsavond met film, gala, disco, catering en lange toespraken?
- Waarom ga je met je volledige team naar een cursus mindful kleien?
- Waarom doe je oudergesprekken in de avond?
- Waarom een kerstlunch?
Beantwoord deze vragen eens voor jezelf. Wat mij betreft moet het antwoord de kinderen en hun ontwikkeling altijd rechtstreeks ten goede komen.
Let wel; ik zeg niet dat deze zaken op de helling moeten, maar sta eens stil bij de waarom-vraag. Als je een afdoend antwoord hebt is de activiteit prima. Kun je de vraag niet beantwoorden? Dan heb je dus, om bovenstaande redenen, te maken met een werkstress verhogende activiteit. Die je jezelf ook nog eens aandoet.
Oorzaken van werkstress
De ARBO geeft op hun site 5 oorzaken van werkstress (4)
1. Onduidelijkheid over dat wat de leidinggevende vraagt
2. Onduidelijk en tegenstrijdige bedrijfsdoelen
3. Dat gaat extra werk opleveren en ik heb al zoveel te doen
4. Hoe lang blijft mijn baan en dit bedrijf nog bestaan
5. Dit vraagt om andere talenten, vaardigheden, kennis en competenties
Ik denk dat in het onderwijs vooral de nummers 3 en 5 van toepassing zijn. Hoewel 1 en 2 ook voor jouw situatie kunnen gelden.
Ad 3. We worden overstelpt met werk en er lijkt alleen maar bij te komen. Dat klopt. Maar we doen onszelf een heleboel aan. Als je bijvoorbeeld handreiking “Ruimte in Regels” van het ministerie doorneemt zal je zien dat een heleboel zaken die je doet niet moeten. (5) Bestudeer deze brochure eens met je team, maak aantekeningen en ga met je directie in overleg. Je zal echt zelf initiatief moeten nemen. En met deze handreiking kom je verder dan alleen mopperen. Je moppert dan met onderbouwing.
Ad 5. Ik ontkom er niet aan om ook hier bij Passend Onderwijs uit te komen. We modderen maar durven niet toe te geven dat we het, onder de gegeven omstandigheden, niet kunnen. Want we moeten toch het beste willen voor alle kinderen. We willen allemaal zo graag. Maar de huidige eisen zijn onredelijk. We krijgen een heleboel problematiek de school binnen waar we niet voor toegerust zijn. En de nascholingen op dit gebied zijn doorgaans kwalitatief niet sterk. Hoe we het echt moeten vormgeven weten we nog steeds niet. En wellicht is daar zelfs geen antwoord op. Er zijn mensen die meer gespecialiseerd zijn in het werken met bepaalde problematieken. Een huisarts laat je ook geen longoperatie uitvoeren. Ik zie ons als die huisarts.
Op de waarom-vraag bij Passend Onderwijs zal men antwoorden: “We willen dat (bijna) alle kinderen de kans krijgen zich te ontwikkelen op een reguliere school.” Een nobel streven. Wie wil dat niet?
Maar met de middelen die ons nu ter beschikking staan onmogelijk. Je kunt je trouwens afvragen of we dit echt willen of dat het ministerie wil dat we dit willen. Onder deze voorwaarden kunnen we het niet. Laten we dat eens hardop zeggen. Van dit gemodder wordt niemand beter. Integendeel. En omdat het waarom, het hoe en het wat hier alle drie onduidelijk zijn een spreken we van een grote oorzaak van werkstress.
Werkstress. We doen ons zelf een heleboel aan. De sleutel ligt bij de waarom-vraag. Stel die vraag eens bij zaken die je doet. En handel dan aan de hand van je antwoord.
Bertus Meijer
Onderwijsenzo
Maart 2019
Verder lezen:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten