Ik vind feiten leuk.
Maar dat is ook maar een mening ....
Maar dat is ook maar een mening ....
Ik leer mijn leerlingen in het kader van kritisch lezen het verschil tussen feiten en meningen. Dat zijn leuke, maar bovenal zinvolle lessen. Het krijgt bij mij meer aandacht dan de methode geeft. Daar wordt het even aangestipt en na een methodetoets als bekend verondersteld.
Ik geef een aantal voorbeelden van meningen en feiten. De kinderen moeten dan beredeneren waarom we met een feit of een mening te maken hebben.
Enkele voorbeelden:
- Maastricht ligt in Limburg (Feit)
- Rood is de mooiste kleur (Mening)
- Ik vind jazz leuke muziek (Feit over mijn mening)
- Feiten leren is leuk (Mening)
- Bordeaux is de hoofdstad van Frankrijk ((Verkeerd) feit)
Daarna laat ik ze zelf een aantal voorbeelden bedenken die we in een glazen pot gooien en af en toe pakken we een zin om samen te bekijken.
Het vervolg is dat we in teksten op zoek gaan naar meningen. Dit doen we altijd met een accentueerstift. Die krijgen ze aan het begin van het jaar en ligt vaak op tafel. De teksten uit boeken kopieer ik ook vaak om in te krassen, schrijven en markeren. Mijn ervaring is dat dit na een maand een automatisme is. Net zoals het werken met een aantekeningenschrift.
De kinderen leren meningen herkennen aan signalen als: “Ik denk dat …”, “Ik vind dat ….” of “Ik weet zeker dat ….”
In de periode erna komt deze materie geregeld terug: als we naar een geschiedenistekst kijken, als ik voorlees uit een spannend boek, als we naar het school tv-journaal kijken. Het kan de hele dag.
Voorbeelden:
- Hoeveel meningen hoor je in de eerste twee minuten van het filmpje? Welke?
- Hoe kun je een mening ombouwen naar een feit?
- Iedereen vindt de ouders van Matilda onaardig. Is het dan een feit?
- Is het erg om meningen te horen of lezen die anders zijn dan jouw mening?
- Draai je eigen mening eens om en verzin eens argumenten
- Wanneer verandert een mening in een feit?
Geheel in de lijn van close reading vind ik bewijsvoering belangrijk. De kinderen moeten in de tekst aan kunnen tonen waarom zij bepaalde antwoorden geven. Momenteel hebben kinderen de neiging de vragen te beantwoorden alvorens de tekst goed te lezen. Ze vinden het niet leuk om te doen. Dit speuren in teksten motiveert doorgaans meer. Begrijpend lezen is nu vaak een saai verplicht nummer. Plus dat ze strategieën leren die ze nooit zullen gebruiken.
Voor mij is het essentieel dat kinderen verstand van zaken hebben voor ze dit kunnen. Ze moeten meer kennis hebben dan de tekst alleen. Kennis biedt daarbij de onmisbare helpende hand. Die komt niet aangevlogen en zeker niet van internet. Ik vind het onze taak kinderen kennis bij te brengen om het kaf van het koren te kunnen scheiden. Dat leren ze niet vanzelf.
Toch kom je op internet in discussies soms mensen tegen die moeite hebben met het verschil tussen feiten en meningen.
In mijn column (1) over een opiniestuk van Nelleke Noordervliet (toch niet de minste) over de vrijheid van onderwijs las ik een aantal meningen die als feit werden gepresenteerd. Soms wordt het zelfs letterlijk gezegd.
Hier wordt een (aanvechtbare) mening gepresenteerd en staat er letterlijk “feit blijft …”
Ik heb de tekst eerst twee keer gelezen eer ik hem ging fileren voor mijn eigen stuk. Pas toen viel me op dat er iets heel erg fout zit in deze redenatie.
Daar komt nog bij dat welke onderbouwing dan ook ontbreekt.
Als ik als geoefend en best kritisch lezer al in deze val van de schrijver trap zullen kinderen dergelijke trucjes helemaal over het hoofd zien als ze het niet leren. En dat is in deze tijden van fakenieuws natuurlijk helemaal kwalijk. Meningen worden als feit gepresenteerd.
Roddelbladen zijn natuurlijk heer en meester met het spelen met feiten en meningen. Een rijke bron bij dit soort lessen.
Aanhalingstekens of vraagtekens maken een wereld van verschil waar de lezer bij de kapper met gemak overheen leest.
- Zijn Andre en Monique uit elkaar? (lees het artikel en het blijkt dat hij een weekje bij een oom en tante heeft gelogeerd)
- “GTST-ster komt eindelijk uit de kast.” (blijkt dat hij bij IKEA een Billy boekenkast heeft gekocht. Niet met een Billy samenwoont)
Een samenvatting maken van een artikel uit een roddelblad is ook een leuk startpunt om kinderen te leren samenvatten. Vaak volstaan 2 of 3 regels.
Belangrijk is dus om elke dag, bij een veelvoud aan verschillende teksten hiermee bezig te zijn.
Voorkennis is zoals gezegd ook van groot belang. Om feiten en meningen van elkaar te kunnen onderscheiden moet je kennis hebben. Die zal je eerst aangereikt moeten worden.
Er is momenteel een tendens die zegt dat veel kennis op internet te vinden is. Feitenkennis wordt dan als minder belangrijk gezien. Uit het voorgaande zal hopelijk blijken dat hetgeen op internet te vinden is niet altijd uitblinkt van betrouwbaarheid. Een simpel opiniestuk van een bekend schrijfster in een gerenommeerd dagblad als Trouw blijkt niet echt betrouwbaar als bron te zijn... Verdraaide feiten kunnen zo een eigen leven gaan leiden.
Ik heb nog nooit gericht gekeken naar teksten in de boeken voor de zaakvakken, maar ben benieuwd of daar al dan niet onbedoeld dit soort zaken ook in geslopen zijn. Dat is niet erg als we met de kinderen zien wat er gebeurt. Niet erg omdat het nu eenmaal overal en altijd gebeurt. Leer kinderen er maar mee om te gaan. Feit (!) is namelijk ook dat meningen een tekst prettiger om te lezen maken. Een overzicht van feiten is al snel droge kost. Ik zal daar in een latere column eens op terugkomen.
Dus ….
In deze tijden van snel en soms nep nieuws is het zaak om kritisch met feiten en meningen om te gaan. Ik heb mezelf dat in de loop der jaren geleerd. Het verschil tussen feiten en meningen is soms diffuus. Zeker als er middels handige taalkundige trucjes een mist omheen wordt gecreëerd. Daarom is het goed om kinderen van alle leeftijden hier mee om te leren gaan. Daar geef ik boven al verschillende ideeën voor.
Bertus Meijer
Onderwijsenzo
Augustus 2019
Literatuur:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten